Laatst bewerkt 05/09/23

Spreken met impact doe je zo (alles over podiumprésence)

door Elizabeth Van Den Bergh

Als het gaat over spreken met impact, laat ik meestal een van mijn favoriete TED(x)-talks zien. Het is er een die je opnieuw en opnieuw kan bekijken.

Het gekke is: er wordt absoluut niets in verteld.

Bekijk hem even, hij duurt maar zes minuten:

De titel van deze talk is How to sound smart in your TED talk. Maar evengoed zou de titel kunnen zijn How to engage an audience when you have nothing to say. Want dat is het fascinerende van deze video: deze Will Stephen zegt absoluut niets, en toch blijf je zes minuten lang geboeid naar hem kijken.

Hoe kan dat?

Hoe kan het dat je met veel plezier naar ‘niets’ luistert, terwijl je ook al vaak en snel in slaap bent gesukkeld bij een lezing die eigenlijk wél inhoudelijk interessant was? (De meesten hoeven daarvoor maar aan hun schooltijd terug te denken.)

Het korte antwoord is: podiumprésence, ofwel: hoe je er staat en hoe je het brengt.

Waarom is podiumprésence zó belangrijk om te spreken met impact?

Daar is interessant onderzoek naar gedaan door Dr. Albert Mehrabian1, Emeritus Professor aan UCLA (Universiteit van Californië). Hij deed verschillende studies rond verbale en non-verbale communicatie.

Mehrabian concludeerde dat er drie elementen zijn binnen face-to-face-communicatie:

  1. woorden
  2. stemklank
  3. non-verbaal gedrag (zoals lichaamstaal)

Hij maakt het volgende punt. Hoe communicatie ‘aankomt’ bij een toehoorder hangt veel meer af van de elementen 2 en 3 — stemklank en non-verbale signalen — dan van element 1, de woorden zelf.

Dat daar iets van aan is, kun je gemakkelijk zelf controleren. Denk eens aan een ‘slechte leugenaar’. Zijn of haar woorden maken geen enkele indruk doordat zijn lichaam, gezichtsuitdrukking en stem hem of haar verraden.

Mehrabian gaat zo ver om te beweren dat woorden maar 7% uitmaken van je communicatie. Dat lijkt me persoonlijk overdreven. Maar andere studies, zoals die van Allen en Barbara Pease2, wijzen uit dat 60 to 80% van de impact in vergaderingen wordt veroorzaakt door lichaamstaal. En dat is ook mijn ervaring.

Hoe kom je aan podiumprésence?

Sommige mensen hebben het van nature. Anderen wat minder.

Het goede nieuws is: podiumprésence valt te ontwikkelen en te cultiveren. Iets dat ik zeker aanraad, wanneer je weet waarom het belangrijk is te kunnen spreken voor groepen.

De eerste stap is weten welke factoren jouw podiumprésence bepalen.

De elementen die jouw podiumprésence bepalen (en dus de impact van je spreken)

Ik ga er voor dit lijstje even vanuit dat het met je zelfvertrouwen wel snor zit. Want als je erg onzeker bent bij het spreken voor groepen, ondermijnt dat natuurlijk je hele présence. In dat geval werk je beter eerst aan het opkrikken van je zelfvertrouwen.

Ik ga er ook vanuit dat je je speech degelijk hebt voorbereid. Als je verhaal nog niet helder is voor jezelf, gaat ook dat ten koste van je podiumprésence.

Wat is podiumprésence precies? In de kern is het je energie.

Dit is een gevoelsmatig gegeven. Mensen kunnen ‘hoge energie’ uitstralen of ‘lage energie’. En energie straalt af op anderen.

De energie van anderen ervaar je elke dag:

  • De receptioniste die jou altijd vrolijk begroet zodat je met een opgewekt gevoel de lift neemt: hoge energie.
  • De meneer van de broodjeszaak die altijd fronst en naar wie je alleen gaat als het echt moet: lage energie.

Je zou kunnen denken dat mensen hun energie vast bepaald is. Gelukkig is dat niet zo! Je energie varieert doorheen de dag:

  • Koffie kan je energie een boost geven.
  • Maar als je moe bent, beïnvloedt dat je energie negatief.
  • Je wint een wedstrijd met je sportclub. Energie te over!
  • Die nieuwe klant stelt de samenwerking toch uit. Bummer: je energie neemt een duik.

Wanneer je spreekt voor groepen begin je met een bepaald energieniveau. Hopelijk een hoog niveau!

Daarna zijn er altijd wel een aantal mogelijke energielekken:

  • Die ene dame zonder uitdrukking die hier tegen haar zin lijkt te zitten.
  • Die man in de hoek zit op zijn telefoon te tokkelen —  vindt hij het soms niet interessant?
  • En dan is er iemand die een lastige vraag stelt waar je het antwoord niet direct op weet.

Die lekken hinderen jouw spreken met impact. Want hier komt het:

Jouw energie is dé factor in de impact die je maakt

Daar bestaat trouwens onderzoek naar. Olivier Oullier, professor gedrags- en breinwetenschappen aan de universiteut Aix-Marseille, noemt dit social coordination dynamics3.

In zijn studie zette hij mensen tegenover elkaar, en liet ze willekeurige bewegingen maken.

Eerst met de ogen dicht — dat gaf natuurlijk geen enkele overeenkomst. Toen met de ogen open. En wat bleek: mensen gingen elkaars bewegingen overnemen. Ook na het experiment bleven de proefpersonen beïnvloed door de bewegingen die de ander maakte.

Het feit dat wanneer je iemand ziet geeuwen, je het even later zelf ook doet? Dat is exact dit principe aan het werk.

Terug naar jouw energie wanneer je spreekt

Jouw energie bepaalt de energie van je toehoorders, wat bepaalt hoe goed ze luisteren, hoe geïnspireerd ze raken, hoe enthousiast ze worden, enzovoort.

Lichaamstaal expert Vanessa van Edwards toonde dat als volgt aan. Ze analyseerde een grote hoeveelheid gelijkaardige TED-talks om te ontdekken waarom sommige talks gigantisch populair waren en andere maar ene paar honderd keer bekeken waren.

Haar conclusie: mensen vormen binnen zeven seconden een mening over een spreker, en die mening was het positiefst voor sprekers die het meeste energie uitstraalden.

Een andere opvallende conclusie was dit: wanneer mensen een talk hoog waardeerden met het geluid uit, deden ze dat ook met het geluid aan.

Het is dus essentieel om je energie te managen en hoog te houden

Hoe hoog? Hoger dan je denkt 😁. Denk aan de eerste date met je droompartner.

NB: verwar ‘hoge energie’ niet met ‘hyper’ rondlopen. Hoge energie betekent evengoed: relaxt, comfortabel, tevreden, zelfzeker.

Het goede nieuws is: je hebt enorm veel controle over je energie. Ben je je bewust bent van je eigen energie? Dan kan je die naar gelieven ‘open’ draaien om zo te spreken met impact.

Daar is helemaal geen magisch denken voor nodig. Wij denken misschien dat onze geest vooral ons lichaam bestuurt, maar het omgekeerde is ook waar. Wat je doet met je lichaam berïnvloedt evenzeer je geest en dus je energie.

Een klassiek voorbeeld zijn de power poses: wie bijvoorbeeld rechtop staat, de benen licht uit elkaar, de handen in de zij, voelt met elke minuut zijn energie omhoog gaan.

De volgende 5 non-verbale gebieden spelen de grootste rol als het gaat over spreken met meer impact:

1. Je houding

Je lichaam communiceert véél meer dan je zou vermoeden. Dat is ook logisch: we stammen af van mensapen die niet kunnen spreken (de homo sapiens in hun eerste fase ook niet), en toch konden ze efficiënt communiceren.

Hier zijn een paar manieren waarop je lichaam je ‘verklapt’, en die je kunt aanpassen voor meer hoge energie:

  • Je hoofd geeft natuurlijk voortdurend signalen af. Van hoe je haar zit, tot ‘micro-expressies’ die onbewust jouw publiek vertellen hoe je in je vel zit.
  • Je romp (rug) kan recht zijn of een beetje gebogen, wat verschillende dingen communiceert.
  • Armen en handen vertellen ook van alles! Denk aan het verschil tussen een droge presentator met de handen in zijn zakken, en iemand die druk gebaart terwijl ze vertelt.
  • Hoe je je benen houdt, daarmee communiceer je ook. Wandel je rustig over het podium of eerder krampachtig? Als je gaat zitten, kruis je je benen of niet?
  • Tenslotte zijn er je voeten. Die kunnen in verschillende hoeken staan. En iedereen kent de tikkende voet, die nervositeit suggereert.

Dit is maar een beknopt lijstje — er zijn uiteraard tientallen andere manieren waarop je lichaam communiceert met je publiek.

Wat doe je beter niet als het gaat om houding?

  • Leunen op één been. Misschien denk je dat dit een relaxte indruk geeft, maar in werkelijkheid ziet het er nonchalant uit.
  • Met gekruiste benen staan. Dit geeft de indruk dat je je kleiner wil maken.
  • Je hoofd kantelen naar één kant. Dit kan verontschuldigend of juist neerbuigend overkopen.
  • Achter een spreekgestoelte staan. Hiermee plaats je iets tussen jou en je publiek in, en geef je het signaal: ‘Ik hou niet van spreken voor groepen’.
  • Handen langdurig achter je rug of in je zakken houden, je handen ‘bezig houden’ met een pen bijvoorbeeld, of je handen langdurig in je zij zetten.

Wat doe je beter wel als het gaat om houding?

  • Zet je voeten zo dat ze recht onder je heupen staan, en laat ze lichtjes naar buiten wijzen.
  • Verdeel je gewicht gelijk onder je benen.
  • Zorg dat je borstkas is ‘geopend’ en niet ‘gesloten’.
  • Beeld je in dat er een draad aan de kruin van je hoofd zit, en dat je lichaam daarmee omhoog wordt getrokken.
  • Hou je handen in beweging. Gebruik ze om te illustreren wat je vertelt. Laat je bovenarmen niet tegen je lichaam plakken als een T-rex 🦖 maar ontspan ze!

Noot als het gaat om je handen: de meeste mensen gebruiken hun handen heel goed in comfortabele situaties, bijvoorbeeld tijdens een etentje met vrienden. Je weet dus hoe het moet — je hoeft enkel je onbewust juiste gebruik van je handen te recreëren!

2. Je gebaren

Gebaren zijn het meest expressieve deel van onze lichaamstaal. Het zijn de meer uitdrukkelijke bewegingen van met name het hoofd, de schouders, de armen, de handen.

Gebaren hebben een duidelijke functie binnen spreken met impact:

  • Fysieke eigenschappen, plaats of beweging uitdrukken. Denk aan grootte, gewicht, vorm, richting en locatie.
  • Belang of dringendheid uitdrukken. Een gebalde vuist laat bijvoorbeeld zien dat je iets extra kracht wil bijzetten.
  • Vergelijking en contrast. Door die uit te beelden met gebaren, komen ze tot leven.  Je zou de receptioniste en de broodjesverkoper uit de inleiding bijvoorbeeld perfect kunnen imiteren.

Ervaar je een moment van ‘lage energie’? Dan krijgen een paar krachtige gebaren je er zo weer bovenop.

Let hierop om je gebaren effectief te maken, zowel voor je publiek als voor jezelf:

  • Maak gebaren boven je elleboog en op enige afstand van je lichaam. Geen verkrampte gebaren dus.
  • Leg kracht en overtuiging in je gebaren. Een snelle, ruime handbeweging om aan te tonen hoe groot iets is, maakt veel meer indruk dan een halfbakken, onzekere beweging.
  • Zorg voor afwisseling in je gebaren. Ze worden snel als repetitief ervaren.

3. Je gezichtsuitdrukking

Je gezicht communiceert geweldig veel over wat je denkt en voelt. Dat gebeurt via je ogen, je oogbewegingen, wenkbrauwen, mond, … Antropoloog Ray Birdwhistell schat dat wij mensen maar liefst 250.000 gezichtsuitdrukkingen kunnen onderscheiden!

Het grootste ‘gevaar’ is dat er emoties of gedachten binnenin jou ‘lekken’ via je gezichtsuitdrukkingen. Als die niet in overeenstemming zijn met wat je aan het vertellen bent, dan mis je impact op je publiek.

Heel wat beginnende sprekers hebben bijvoorbeeld last van kleine tics in hun gezicht, omdat ze zenuwachtig zijn. Ik hoef je niet te vertellen dat dat geweldig afleidt van wat ze eigenlijk aan het zeggen zijn.

Enkele belangrijke tips rond gezichtsuitdrukking:

  • Beschouw je gezicht als extra instrument om te gebaren: benadruk je verhaal met de passende uitdrukkingen.
  • Film jezelf om je gezichtsuitdrukkingen te controleren. In tegenstelling tot je lichaam en je handen, kan je je eigen gezicht onder normale omstandigheden niet zien.
  • Wees niet bang om te overdrijven. Ga eens naar een theatervoorstelling. Zeker daar zijn acteurs vaak heel expressief met hun gezicht. Dat voegt enkel maar dynamiek (en dus energie) toe.
  • Trek gekke bekken wanneer je ‘opwarmt’ voor je optreden. Dat werkt vaak ontspannend.

4. Je stem

Als je weleens naar de radio luistert of naar podcasts, dan weet je hoe veel karakter er in een stem alleen zit. Je ziet niet wie er spreekt, maar toch krijg je enorm veel mee wat wie iemand is of hoe die zich op dat moment voelt.

Je stem is zoals een muziekinstrument en er zijn talloze manieren waarop zij ‘communiceert’:

  • Ze kan hoog of laag klinken
  • Ze kan hard of zacht zijn
  • Je kan snel of traag spreken
  • Dynamiek: hoeveel wissel je af tussen hoog en laag, hard en zacht, snel en traag?
  • Hoeveel pauzes laat je vallen?
  • Je taalgebruik: spreek je algemeen Nederlands (eventueel met een licht accent)  of spreek je dialect?

Hoe gebruik je je stem om te spreken met impact?

  • Verdubbel je stemvolume. Ja, dit klinkt overdreven. Je denkt waarschijnlijk dat je dan gaat roepen. Toch daag ik je uit om het proberen. En neem jezelf eens op: je zult zien dat je gewoon veel krachtiger klinkt. NB: zorg dat je je stem goed gebruikt. Focus op klank, niet op druk. Wanneer het spreken je vermoeit, scheelt er iets aan je techniek. Ga in dat geval langs bij een stemcoach.
  • Leg nadruk met je stem. In een zakelijke context spreken veel mensen opeens monotoon. Nergens voor nodig. Leg nadruk op belangrijke woorden en passages. Dat heeft twee voordelen: je spreekt trager en je ‘connect’ beter met de inhoud van je speech.
  • Pauzeer vaak. Iedereen kent wel iemand wiens mond nooit lijkt stil te staan. Of — het equivalent in tekst — die enorme lappen tekst op e-mail zet zonder ooit op de Entertoets te drukken. Irritant, en het verhindert dat de boodschap aankomt. Pauzeren zorgt dat jij even kunt nadenken, dat je publiek even kan nadenken, verwerken en knikken, en het geeft jou een krachtigere uitstraling.

5. Oogcontact

Een berucht energielek is het uitblijven van echt contact tussen jou en je publiek. Je krijgt dan een gevoel van isolatie, van er alleen voor te staan, jij tegen hen.

Contact met je publiek creëren voorkomt dat. Hoe doe je dat? Met oogcontact.

Het principe is simpel

Kijk mensen individueel aan, een voor een. Maak met elk van hen rechtstreeks contact. Wanneer het ongemakkelijk wordt, ga je naar de volgende.

Het is een beetje als de planten water geven. In plaats van heel je tuin in een keer te sproeien, geef je elke plant water en ga je door naar de volgende.

Klinkt ongemakkelijk? Probeer het vooral uit. Voor de meeste sprekers heeft deze techniek juist een geruststellend effect. In plaats van tegen een grote groep te spreken, spreek je tegen één persoon tegelijk. Precies wat je gewend bent om te doen in de rest van je leven 😉

Wil je graag aan de slag met een ervaren coach om te leren spreken met meer impact?

Je podiumprésence is heel belangrijk en valt te ontwikkelen en te cultiveren. Wil je daar mijn begeleiding bij?

Boek dan je gratis coaching call.

Boek je call 


1 Albert Mehrabian, Silent Messages, 1971.
2 Allen en Barbara Pease, The Definitive Guide of Body Language: The Secret Meaning Behind People’s Gestures
3 Olivier Ouillier et al., ‘Social coordination dynamics: Measuring human bonding‘, 2007